არაიონიზირებადი გამოსხივების ტიპები
არაიონიზირებული გამოსხივების რამდენიმე მაგალითია ხილული სინათლე, რადიოტალღები და მიკროტალღები (ინფოგრაფიკა: ადრიანა ვარგასი/IAEA)
არაიონიზირებული გამოსხივება არის დაბალი ენერგიის გამოსხივება, რომელიც საკმარისად ენერგიული არ არის ატომებიდან ან მოლეკულებიდან ელექტრონების მოსაშორებლად, იქნება ეს მატერიაში თუ ცოცხალ ორგანიზმებში. თუმცა, მის ენერგიას შეუძლია ამ მოლეკულების ვიბრაცია და ამით სითბოს გამომუშავება. მაგალითად, ასე მუშაობს მიკროტალღური ღუმელები.
ადამიანების უმეტესობისთვის არაიონიზირებული გამოსხივება საფრთხეს არ უქმნის მათ ჯანმრთელობას. თუმცა, მუშაკებს, რომლებიც რეგულარულად არიან შეხებაში არაიონიზირებული გამოსხივების ზოგიერთ წყაროსთან, შეიძლება დასჭირდეთ სპეციალური ზომები, რათა დაიცვან თავი, მაგალითად, გამოყოფილი სითბოსგან.
არაიონიზირებული გამოსხივების სხვა მაგალითებია რადიოტალღები და ხილული სინათლე. ხილული სინათლე არაიონიზირებული გამოსხივების სახეობაა, რომლის აღქმაც ადამიანის თვალს შეუძლია. რადიოტალღები კი არაიონიზირებული გამოსხივების სახეობაა, რომელიც უხილავია ჩვენი თვალებისა და სხვა გრძნობებისთვის, მაგრამ მისი გაშიფვრა ტრადიციული რადიოებით არის შესაძლებელი.
იონიზირებული გამოსხივება
მაიონებელი გამოსხივების ზოგიერთი მაგალითია კიბოს მკურნალობის ზოგიერთი ტიპი გამა სხივების, რენტგენის სხივების და ატომურ ელექტროსადგურებში გამოყენებული რადიოაქტიური მასალებიდან გამოსხივებული რადიაციის გამოყენებით (ინფოგრაფიკა: ადრიანა ვარგასი/IAEA)
იონიზირებული გამოსხივება არის გამოსხივების ისეთი სახეობა, რომელსაც შეუძლია ელექტრონების ატომებიდან ან მოლეკულებიდან მოშორება, რაც იწვევს ცვლილებებს ატომურ დონეზე მატერიასთან, მათ შორის ცოცხალ ორგანიზმებთან ურთიერთქმედებისას. ასეთი ცვლილებები, როგორც წესი, გულისხმობს იონების (ელექტრონულად დამუხტული ატომების ან მოლეკულების) წარმოქმნას - აქედან მოდის ტერმინი „იონიზირებული“ გამოსხივება.
მაღალი დოზებით, მაიონებელ გამოსხივებას შეუძლია დააზიანოს ჩვენი სხეულის უჯრედები ან ორგანოები ან გამოიწვიოს სიკვდილიც კი. სწორი გამოყენებისა და დოზების დაცვით, ამ ტიპის გამოსხივებას მრავალი სასარგებლო გამოყენება აქვს, როგორიცაა ენერგიის წარმოებაში, მრეწველობაში, კვლევაში, სამედიცინო დიაგნოსტიკასა და სხვადასხვა დაავადების, მაგალითად, კიბოს მკურნალობაში. მიუხედავად იმისა, რომ გამოსხივების წყაროების გამოყენების რეგულირება და გამოსხივებისგან დაცვა ეროვნული პასუხისმგებლობაა, IAEA მხარს უჭერს კანონმდებლებსა და მარეგულირებლებს საერთაშორისო უსაფრთხოების სტანდარტების ყოვლისმომცველი სისტემის მეშვეობით, რომლის მიზანია მუშაკებისა და პაციენტების, ასევე საზოგადოების წევრებისა და გარემოს დაცვა მაიონებელი გამოსხივების პოტენციური მავნე ზემოქმედებისგან.
არაიონიზებულ და იონიზებულ გამოსხივებას განსხვავებული ტალღის სიგრძე აქვს, რაც პირდაპირ კავშირშია მის ენერგიასთან. (ინფოგრაფიკა: ადრიანა ვარგასი/IAEA).
რადიოაქტიური დაშლისა და შედეგად მიღებული რადიაციის მეცნიერება
პროცესს, რომლის დროსაც რადიოაქტიური ატომი ნაწილაკებისა და ენერგიის გამოყოფით უფრო სტაბილური ხდება, „რადიოაქტიური დაშლა“ ეწოდება. (ინფოგრაფიკა: ადრიანა ვარგასი/IAEA)
იონიზირებული გამოსხივება შეიძლება წარმოიშვას, მაგალითად,არასტაბილური (რადიოაქტიური) ატომებირადგან ისინი ენერგიის გამოყოფისას უფრო სტაბილურ მდგომარეობაში გადადიან.
დედამიწაზე ატომების უმეტესობა სტაბილურია, ძირითადად მათ ცენტრში (ან ბირთვში) ნაწილაკების (ნეიტრონებისა და პროტონების) დაბალანსებული და სტაბილური შემადგენლობის წყალობით. თუმცა, ზოგიერთი ტიპის არასტაბილურ ატომში, მათ ბირთვში პროტონებისა და ნეიტრონების რაოდენობის შემადგენლობა არ აძლევს მათ საშუალებას, რომ ეს ნაწილაკები ერთად შეინარჩუნოს. ასეთ არასტაბილურ ატომებს „რადიოაქტიური ატომები“ ეწოდება. როდესაც რადიოაქტიური ატომები იშლება, ისინი გამოყოფენ ენერგიას იონიზირებული გამოსხივების სახით (მაგალითად, ალფა ნაწილაკები, ბეტა ნაწილაკები, გამა სხივები ან ნეიტრონები), რომლებსაც, უსაფრთხოდ გამოყენებისა და გამოყენების შემთხვევაში, შეუძლიათ სხვადასხვა სარგებლის მოტანა.
გამოქვეყნების დრო: 2022 წლის 11 ნოემბერი